radio LIVE tv LIVE
meer NPO start

De muur van Mussert

De muur van Mussert

Luisteren

Een monument voor de eeuwigheid moest het worden: de muur die NSB-leider Anton Mussert in 1938 in de bossen bij Lunteren liet bouwen. 

Vandaag de dag staat de muur er vervallen bij en gaan er stemmen op om er alsnog een monument van te maken, vanuit het besef dat zo’n historisch bouwwerk bescherming verdient. Maar wat stond Mussert eigenlijk voor ogen en waarom koos hij uitgerekend voor Lunteren?

Bij Radio EenVandaag praten we erover met historicus René van Heijningen die er een boek over schreef: De Muur van Mussert.

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Aantal 'combinatiestraffen' met tbs en cel meer dan verdubbeld: klinieken roepen op er 'zeer terughoudend' mee te zijn

Aantal 'combinatiestraffen' met tbs en cel meer dan verdubbeld: klinieken roepen op er 'zeer terughoudend' mee te zijn
Jasper Schetters is directeur van tbs-kliniek De Kijvelanden
Bron: ANP/EenVandaag

Rechters leggen in strafzaken steeds vaker een tbs-maatregel op in combinatie met een gevangenisstraf. Dit soort 'combinatiestraffen' zijn in 10 jaar tijd zelfs meer dan verdubbeld: van 120 vonnissen in 2012 naar 260 in 2023.

Dat blijkt uit nieuwe cijfers van de Raad voor Rechtspraak, die in handen zijn van EenVandaag. In de zaak tegen Donny M., die de 9-jarige Gino ombracht, eiste het Openbaar Ministerie (OM) 28 jaar cel en tbs. De rechter doet morgen uitspraak in de zaak.

'Geen goede ontwikkeling'

Mocht de rechter de eis van het OM volgen, dan zal Donny M. niet de eerste zijn die eerst meer dan 20 jaar de cel in moet voordat hij aan zijn tbs-behandeling kan starten. Ook in de zaak van Michael P., de moordenaar van Anne Faber, werd 28 jaar en tbs opgelegd. Thijs H., die drie willekeurige wandelaars ombracht, kreeg 22 jaar en tbs.

Directeur Jasper Schetters van tbs-kliniek De Kijvelanden spreekt namens alle tbs-instellingen in ons land. Hij noemt die jarenlange celstraffen voor de behandeling 'geen goede ontwikkeling'. "Wees zeer terughoudend met combinatievonnissen met langdurige detentie, voorafgaand aan de tbs", roept hij op. "Tbs hoort niet ingezet te worden als vergelding, daar hebben we detentie voor."

Bekijk ook

'Trekken van levenslang'

Ook gepensioneerd rechter Yvo van Kuijck is zeer kritisch: "Tbs in combinatie met een zeer lange gevangenisstraf krijgt op deze manier trekken van levenslang. Het is buitenproportioneel. Op deze manier wordt de veiligheid van de samenleving niet bevorderd."

Als rechter bij het Arnhemse gerechtshof beoordeelde Van Kuijck honderden tbs-zaken. "Het gaat in feite om zieke mensen. Die in ieder geval verminderd, zo niet sterk verminderd toerekeningsvatbaar zijn", vertelt hij. "Ik heb alle begrip voor nabestaanden en de roep om vergelding. Maar als je een zieke moordenaar bent, dan moet je behandeld worden."

info

Meer tbs en combinatiestraffen

Het aantal zaken waarin tbs werd opgelegd is in de afgelopen 10 jaar fors gestegen: van 150 zaken in 2012 naar 370 vorig jaar. Ook het aantal combinatiestraffen - dus een celstraf en tbs - nam toe: van 120 in 2012 naar 260 vorig jaar.

Afgelopen jaar ging het in 42 procent in de gevallen waarbij tbs met cel werd gecombineerd om straffen tot een jaar. In 39 procent was de gevangenisstraf tussen de 1 en 4 jaar en in bijna 1 op de 5 zaken (19 procent) kreeg de dader een celstraf van 5 jaar of meer opgelegd.

Niet bedoeld als vergelding

De combinatievonnissen met lange celstraffen zijn met name de laatste jaren opgelegd. "Veel van deze mensen zien we nog niet in de klinieken", zegt Schetters. Maar hij ziet wel het probleem voor de toekomst: "Wat we doen in een tbs-behandeling is het delict waarvoor iemand is veroordeeld helemaal uitspitten en ook naar de periode daarvoor te kijken", legt hij uit. "Het is wel heel lastig om 28 jaar terug in de tijd te moeten kijken."

De tbs-directeur benadrukt dat hij de de roep om vergelding bij ernstige misdrijven wel begrijpt. "En ik begrijp ook dat nabestaanden of slachtoffers van ernstige misdrijven eigenlijk het liefst de dader zo lang mogelijk in detentie willen hebben." Maar tbs is volgens hem daar niet voor bedoeld: "Tbs is een behandelmaatregel gericht op resocialiseren, bij een gevangenisstraf gaat het om vergelding."

Bekijk ook

Perspectief op vrijlating

Dat dit soort straffen vaker opgelegd worden, komt onder andere door de toegenomen roep om vergelding door de rol van nabestaanden en slachtoffers in het strafrecht, zegt hoogleraar sanctierecht aan de Universiteit Leiden Pauline Schuyt. Daarnaast is er de uitspraak van het Europese Hof voor de Rechten van de Mens.

Die oordeelde dat ook een veroordeelde met levenslang perspectief op vrijlating moet hebben. Hierdoor heeft diegene na 25 jaar weer recht op herziening van zijn of haar straf. "Een levenslange gevangenisstraf is niet meer altijd afdoende", legt ze uit. "Dan zie je ook vaak dat tbs wordt gebruikt als manier om te voorkomen dat iemand die levenslang heeft toch nog weer de straat op gaat."

'Ongelukkige combinatie'

In Nederland mag pas 2 jaar voor de vrijlating gestart worden aan een tbs-behandeling die volgt na de gevangenisstraf. "Je doet het nooit goed als iemand een straf van 28 jaar heeft plus tbs", zegt Schuyt. Want omgekeerd, dus eerst behandelen en dan celstraf uitzitten, zal volgens haar ook niet werken. Ze noemt de uitvoering van dit soort straffen dan ook een 'ongelukkige combinatie'.

Volgens directeur Schetters beginnen tbs-klinieken op deze manier 'met achterstand aan de behandeling'. De gevangenis is geen behandelomgeving, zegt hij. "Stoornissen zijn niet stabiel in de tijd. Dus sommige stoornissen zullen misschien verminderen, maar de kans is denk ik heel groot dat sommige stoornissen hardnekkiger zullen worden."

Aantal 'combinatiestraffen' met tbs en cel meer dan verdubbeld: klinieken roepen op er 'zeer terughoudend' mee te zijn
Aantal 'combinatiestraffen' met tbs en cel meer dan verdubbeld: klinieken roepen op er 'zeer terughoudend' mee te zijn

Behandelen in gevangenis?

Toenmalig minister Franc Weerwind stelde eerder dat veroordeelden ook in de gevangenis behandeld kunnen worden. "Je hebt tegenwoordig in gevangenissen wel psychiatrische centra en dan kunnen mensen wel behandeld worden", weet Schetters. Iemand kan daar gestabiliseerd worden met medicatie. "Maar dat is wat anders dan recidive-preventie waar tbs op geënt is. Dat is niet wat ze in de gevangenis doen."

Tbs is niet bedoeld om iemand langdurig uit de samenleving te houden, gaat hij verder. "Je moet iemand weer veilig in de samenleving krijgen." Tegen John S., die twee mensen doodschoot op een zorgboerderij in Alblasserdam en een Vlissingse schoenmaker ombracht, eiste het OM 28 jaar en tbs. De rechtbank legde hem levenslang op omdat ze vonden dat iemand na zo'n lange celstraf niet meer goed te behandelen is.

'Helpt de maatschappij niet'

"Als je iemand levenslang opgeborgen wil houden, moet je hem levenslang geven", vindt Schetters. "Als het idee is dat iemand niet meer buiten mag komen, dan is dat ook de route om te bewandelen."

Hoogleraar Schuyt stelt dat de vonnissen een oplossing zijn voor de wens om een ernstige daad te vergelden. "Maar met een combinatievonnis los je niet het probleem op van de mensen die het opgelegd krijgen, namelijk de stoornis waardoor mensen hele ernstige dingen gaan doen. Uiteindelijk help je de maatschappij hier zeker niet mee."

Bekijk ook

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Ook interessant