Woody Allen wordt 80 jaar. Reden voor filminstituut Eye 30 films van de roemruchte filmmaker te vertonen. Op celluloid, zoals Allen het zelf graag ziet. En de opening van de cyclus is bijzonder: Eye trapt vanavond af met de premiere van nieuwste film, Irrational Man.

Wat heeft de 80-jarige filmmaker betekend voor de film? We spreken over Allen’s ‘grote films met kleine vragen’ met filmregisseur Paula van Oest, met acteur Geza Weisz en met filmrecensent Gawie Keyser van de Groene Amsterdammer.

In aansluiting op de vertoningen in EYE zendt NPO-Doc vanaf 10 juli één week lang de film 'Woody Allen - A Documentary' uit. Deze documentaire is tevens vanaf 10 juli één week online te zien op npodoc.nl/woody.

Wereldwijd heerst er grote onrust op de beurzen, nadat president Donald Trump hoge importheffingen op buitenlandse producten heeft ingevoerd. Door de aankondiging weten veel beleggers niet meer wat ze moeten doen.

Vandaag gingen directeuren van hulporganisaties in gesprek met premier Schoof en minister Veldkamp over de oorlog in Gaza. Ze willen dat het kabinet duidelijker afstand neemt van het Israëlisch geweld.

De directeuren van Oxfam Novib, PAX, Save the Children, Amnesty International en Artsen zonder Grenzen willen een fundamentele koerswijziging van het Nederlandse beleid richting Israël. De directe aanleiding is de dood van vijftien Palestijnse hulpverleners, van wie de lichamen werden aangetroffen in een massagraf.

Pro-Israël sinds 1948

"Het pro-Israëlbeleid van Nederland is bijna een traditie te noemen", zegt Israël-kenner Peter Malcontent. "We zijn een pro-Israëlisch land geworden sinds we afstand deden van onze kolonie Nederlands-Indië in 1948."

Daar woonden veel moslims. "Tot die tijd wilden we een beetje voorzichtig blijven. We waren bang dat, als we te weinig kritiek zouden uiten op Israël, dat we dan op de tenen zouden gaan staan van de moslimbevolking in Nederlands-Indië."

Oorlogsverleden

Er spelen een aantal factoren mee in de pro-Israëlische houding van Nederland. In de eerste plaats het oorlogsverleden, zegt Malcontent. "Zeker sinds de jaren 60, toen Nederlanders dat verleden gingen herbeleven. En zich meer gingen verdiepen in de jodenvervolging."

In West-Europa is Nederland het land waar tijdens de Tweede Wereldoorlog de meeste joden zijn afgevoerd. "Toen dat bekend werd, zorgde dat voor schuldgevoelens. Dat heeft ertoe bijgedragen dat we heel erg achter Israël zijn blijven staan."

Indirecte doorwerking van de Holocaust

Malcontent heeft het over wat hij de 'indirecte doorwerking' van de Holocaust noemt. "Ons naoorlogse kompas is gebouwd rondom de Holocaust en alle begrippen die daarbij horen, zoals antisemitisme. Dat kompas gebruiken we om naar de wereld te kijken en om onszelf ethisch en moreel een plaats in de wereld te geven", legt hij uit.

Doorgaans werkt het kompas goed, vindt Malcontent. "Maar niet bij het Israëlisch-Palestijns conflict. Dat wil zeggen: dat Israëlische joden zich niet meer helemaal gedragen volgens dat morele kompas. Met andere woorden: Israëlische joden blijken gewoon normale mensen die zich ook kunnen bezondigen aan slechte dingen."

Kijken naar Amerika

Daarnaast is het zo dat Nederland qua buitenlands beleid tot voor kort heel erg achter Amerika stond, legt Malcontent uit. "We waren heel Atlantisch ingesteld. We keken goed naar wat de Amerikanen zeiden en deden. Dat gold ook voor het Midden-Oosten, waar de Amerikanen al heel lang de boventoon voeren."

"Tot voor kort was eigenlijk de mantra: pas op de plaats. Laat eerst de Amerikanen maar hun ding doen, en dan kijken wij wel wat we daar nog aan kunnen bijdragen."

Christelijke traditie

Wat ook een rol speelt zijn de religieus-culturele motieven, volgens de Israël-kenner. "In onze Tweede Kamer zijn christelijke partijen aanwezig, die bij voorbaat voor Israël zijn om gelooftechnische redenen. Zij nemen de Bijbel als uitgangspunt. Ook voor hun politieke handelen. En in de Bijbel staat nu eenmaal dat het Koninkrijk der hemelen dichterbij komt wanneer het Joodse volk eenmaal is teruggekeerd in Israël."

"Cultureel gezien is het overigens zo dat binnen onze samenleving steeds meer kritiek is op wat Israël doet. Israël is allang niet meer zo populair als in de jaren 60. Maar dat betekent niet dat we daarmee de Palestijnen omarmen."

Onbekende wereld

Malcontent vervolgt: "Simpel gezegd: Israëlische joden kennen we. Veel komen uit Europa. Daar hebben we cultureel en religieus gezien een diepere band mee dan met Palestijnse Arabieren, die voor de meeste Nederlanders toch onbekende mensen uit een onbekende wereld zijn."

Dat het kabinet zich nu op de vlakte houdt, is dus niet onverwachts, zegt Malcontent. "Ieder kabinet, afgezien van een korte periode in de jaren 90, de 'paarse' kabinetsjaren, wordt geconfronteerd met een rechtse meerderheid in de Tweede Kamer. In Nederland is het debat over Israël en Palestina een link-rechts-debat geworden."

Rechtse regering

De rechtse meerderheid is door de bank genomen pro-Israëlischer, zegt Malcontent. "Die laat zich het meest beïnvloeden door de argumenten die ik al genoemd heb. De gemiddelde Nederlandse regering zal er dus niet zo snel pro-Palestijns uitzien."

"En zelfs als je een minister van Buitenlandse Zaken hebt die dat wel is, dan weet je dat hij of zij in de Tweede Kamer te maken krijgt met een meerderheid die dat niet is."

Publieke opinie verandert

Toch lijkt de publieke opinie te veranderen, mede door wat we zien op social media, zegt Malcontent. "Steeds meer Nederlanders en ook politieke partijen zien in dat het geweld dat Israël gebruikt in bezet gebied zwaar is en niet ophoudt."

"We hebben het afgelopen week bijvoorbeeld gezien met het geweld van het Israëlische leger tegen een hulpkonvooi. En ook voor deze oorlog zijn er vaker dit soort incidenten geweest.